finansiaki
1 h 30 min

Czy Nina jest materialistką?

Najważniejsze rzeczy w życiu – te, które dają poczucie sensu, szczęścia i bliskości – są nie do kupienia. Lekcja o empatii, autentyczności oraz umiejętności rozróżniania między „mieć” a „być”.

7-8 klasa

   

 

Informacje o lekcji

Uczestnicy
Uczniowie w wieku 13-15 lat, od 15 do 24 osób

Cele warsztatu

  • Zrozumienie, czym jest materializm i konsumpcjonizm
  • Rozpoznawanie mechanizmów wpływających na nasze decyzje zakupowe (np. reklamy, presja rówieśnicza)
  • Refleksja nad tym, co definiuje wartość człowieka
  • Rozwijanie empatii, autentyczności i umiejętności rozróżniania między „mieć” a „być”
  • Budowanie pozytywnej samooceny niezależnie od posiadanych przedmiotów

Pobierz materiały (ZIP 18.16MB)

Zadanie 1

Poznajcie Ninę  

  10 minut

Rozpocznij zajęcia od słów:
 
Dzisiaj poznacie dziewczynę, z którą – być może – moglibyście się zaprzyjaźnić. Przeczytam Wam jej krótką historię. Wasze zadanie to uważnie słuchać i jednocześnie robić notatki. Podzielcie kartkę na dwie kolumny: z jednej strony - ‘Co Nina posiada’, z drugiej - ‘Jaka Nina jest’. Podczas słuchania wpisujcie tam wszystko, co da się przyporządkować do tych kategorii.
 
Możesz poprosić uczniów o zrobienie nagłówków w zeszytach lub rozdać kartki.
 

Zadanie 2

Czy z Niną można się zaprzyjaźnić? 

  10 minut

Poproś uczniów by przyjrzeli się dokładniej obu stworzonym wcześniej listom („Co Nina posiada”, „Jaka Nina jest”). Zaproś uczniów do krótkiej dyskusji na forum klasy. Zadaj dwa pytania:
•    Czy moglibyście się z Niną zaprzyjaźnić? Dlaczego?
•    Co więcej mówi o człowieku - to, co ma, czy to, jaki jest?

Zadanie 3

Co sprawia, że jesteś wyjątkowy? 

  10 minut

Rozdaj uczniom małe karteczki (np. post-it) i poproś, aby każdy zapisał na swojej karteczce dwie rzeczy: 

  • Co sprawia, że jesteś wyjątkowy/wyjątkowa?
  • Co inni w Tobie lubią, doceniają?

Zwróć uwagę uczniom, żeby nie podpisywali się na tych karteczkach – chodzi o to, żeby każdy mógł wypowiedzieć się anonimowo i bez stresu. Kiedy uczniowie skończą, poproś ich o wrzucenie karteczek do pudełka, słoika lub kapelusza. 
Gdy wszyscy oddadzą kartki, nauczyciel losuje po jednej i odczytuje na głos.


Zadanie 4

Co obiecują nam reklamy? 

  15 minut

Nina zaczęła się ostatnio zastanawiać, dlaczego tak często chce mieć nowe rzeczy. Zauważyła, że nie tylko ona tak ma - wiele osób w jej klasie mówi o znanych markach, gadżetach, ciuchach... Czy to możliwe, że wpływają na nas reklamy? Postanowiła się im przyjrzeć. Zróbmy to razem z nią.

Zadaj pytania klasie:

  • Po co powstają reklamy?
  • Czego oczekują od nas ich twórcy?
  • Gdzie najczęściej widzicie reklamy i jak na Was działają?

Podsumuj:
Reklama to forma komunikatu, której głównym zadaniem jest zachęcić nas do zakupu albo zainteresowania się czymś. Ale robi to na różne sposoby – i warto je znać, żeby nie dać się złapać bezrefleksyjnie. Czasem reklama informuje – pokazuje, że pojawił się nowy produkt, jakie ma cechy, co zostało ulepszone. Czasem nakłania – czyli przekonuje nas, że ten produkt jest lepszy niż inne, że jeśli go nie wybierzemy, coś tracimy. Są też reklamy przypominające – które co chwilę się powtarzają, żebyśmy nie zapomnieli o danej marce. Dzięki temu nawet po czasie i bez zastanowienia wybieramy coś znajomego. A kiedy już coś kupimy, pojawia się funkcja wzmacniająca – reklama mówi: „dobrze zrobiłeś”, „to był świetny wybór”, „należysz do fajnej grupy”. Reklama bardzo często oddziałuje na emocje, wpływa na nasze poczucie tożsamości, buduje pragnienia, których wcześniej nie mieliśmy. I to nie jest przypadek – to wszystko zaplanowane po to, żebyśmy chcieli więcej. Dlatego właśnie tak ważne jest, żeby umieć ją analizować krytycznie.

Podziel uczniów na 3–4 osobowe grupy. Każdej grupie wręcz jedną reklamę (materiał pomocniczy 1). Każda grupa ma za zadanie odpowiedzieć na pytania:

  • Jaka potrzeba została tu pokazana? (np. bycie akceptowanym, przynależność, podziw, wyjątkowość)
  • Co ta reklama obiecuje? (np. „Będziesz popularny”, „Zyskasz szacunek”, „Wszyscy cię polubią”)
  • Co w tym przekazie jest realistyczne, a co przesadzone?
  • Czy ten produkt naprawdę może dać to, co obiecuje? Na jak długo?

Zadanie 5

Mini-wykład – konsumpcjonizm i materializm? 

  5 minut

Po analizie reklam Nina zaczęła coraz uważniej przyglądać się temu, co dzieje się wokół niej – nie tylko w reklamach, ale też w rozmowach z koleżankami i kolegami, w mediach społecznościowych, na przerwach, w szkole, a nawet w swojej rodzinie. Zauważyła, że bardzo dużo mówi się o tym, co kto ma. Jaki telefon, jakie buty, jaka bluza, ile lajków pod postem, kto był w jakim miejscu. I chociaż nie wszyscy robią to celowo, to taka atmosfera – trochę nacisk, trochę porównywanie się – sprawia, że wiele osób zaczyna czuć, że muszą ‘dorównać’. Że trzeba coś mieć, żeby ‘być kimś’.
Ninie skojarzyło się to z dwoma słowami: materializm i konsumpcjonizm.
Materializm to sposób myślenia, w którym dobra materialne – rzeczy, które posiadamy – zaczynają zajmować centralne miejsce w naszym życiu. To przekonanie, że szczęście zależy od tego, co mamy: że jeśli kupimy nowy telefon, markowe ubrania albo modne gadżety, to poczujemy się lepiej, ważniej, fajniej. W materializmie często zaczynamy oceniać siebie i innych przez pryzmat rzeczy – jakby droższe buty czy najnowszy smartwatch mówiły coś o tym, kim jesteśmy jako ludzie. A przecież nasza wartość to nie to, co mamy, tylko to, jacy jesteśmy.
Z kolei konsumpcjonizm to taki styl życia, w którym ciągle chcemy mieć coś nowego – nawet jeśli tego nie potrzebujemy. To takie nieustanne: „kupuję – mam – nudzi mi się – chcę nowe”. Często reklamy, media i otoczenie pokazują nam, że trzeba być „na bieżąco”. Ale to pułapka – bo zawsze znajdzie się coś nowszego, lepszego, droższego… I łatwo wtedy poczuć, że ciągle nam czegoś brakuje.

 

Zadanie 6

Ręka w górę, jeśli... 

  5 minut

Zanim przejdziemy dalej, zróbmy krótkie ćwiczenie - bez rozmów, bez oceniania. Będę czytać kilka zdań. Jeśli zdarzyło się Wam coś takiego - po prostu podnieście rękę. Nie musicie się tłumaczyć ani nic mówić. 

  • Ręka w górę, jeśli kiedykolwiek kupiliście coś, bo „wszyscy to mają” - a nie dlatego, że naprawdę tego potrzebowaliście.
  • Ręka w górę, jeśli zdarzyło się Wam porównać siebie z kimś, kto miał droższy telefon, ubranie albo gadżet.
  • Ręka w górę, jeśli kiedykolwiek pomyśleliście, że będziecie szczęśliwsi, jak kupicie jakąś konkretną rzecz.
  • Ręka w górę, jeśli zdarzyło się Wam coś kupić, a potem szybko przestało to być ważne albo ciekawe.
  • Ręka w górę, jeśli znacie kogoś, kto ocenia innych po tym, co mają.


Zadanie 7

Dwie Niny – materialistka i autentyczna? 

  15 minut

Poznaliście już trochę Ninę Finansiak - wiecie, co ma, co lubi i jaka jest. Ale jak każdy z nas, Nina też żyje w świecie, który codziennie podpowiada jej, co powinna robić, jak wyglądać, co mieć. Spróbujmy zobaczyć, jak mogłaby wyglądać Nina w dwóch wersjach:

  • Nina materialistka - skupiona tylko na rzeczach, wyglądzie i tym, jak jest postrzegana przez innych,
  • Nina autentyczna - pokazująca swoją prawdziwą osobowość, pasje i wartości.

Podziel uczniów na grupy (3–5 osób). Każda grupa otrzymuje arkusz papieru i przybory do rysowania. Zadanie: stworzyć dwa portrety Niny:

  • Nina-materialistka 
  • Nina-autentyczna 

Po zakończeniu – każda grupa krótko prezentuje swoje prace.

Na koniec zadaj uczniom pytanie:
 Z którą Niną chcielibyście się zaprzyjaźnić i dlaczego?

Zadanie 8

Rzeczy nie definiują – scenka z życia Niny 

  10 minut

Podczas poprzedniego zadania stworzyliście dwie wersje Niny - tę, która skupia się na tym, co ma, i tę, która pokazuje, kim jest. Nina postanowiła nie być materialistką. Zdecydowała, że ważniejsze są dla niej relacje, pasje, bycie sobą - nawet jeśli nie zawsze ma najnowszy telefon czy modne ubrania. Ale nie zawsze jest łatwo wytrwać przy takich wyborach - bo otoczenie może to różnie odebrać. Zobaczmy jedną z takich sytuacji i spróbujmy zrozumieć, co wtedy czuje każda osoba i jak można zareagować.

Podziel klasę na grupy 4-osobowe. Każda osoba losuje jedną z ról (materiał pomocniczy 2). Daj uczniom chwilę na zapoznanie się z rolami, a następnie każda grupa odgrywa scenkę.
Po odegraniu – każda grupa omawia w małym gronie lub na forum:

  • Co tu się wydarzyło?
  • Jak mogła się poczuć Nina?
  • Co mogliby zrobić pozostali?
  • Czy takie sytuacje zdarzają się w prawdziwym życiu?

Podsumowanie

  10 minut

Nina postanowiła sprawdzić jeszcze jedną rzecz. Wzięła kartkę, długopis i zaczęła wypisywać różne rzeczy, które są dla niej ważne (choć niektóre bardziej a inne mniej). I wtedy pomyślała: które z tych rzeczy można kupić, a które są bezcenne? Zobaczcie listę Niny i sprawdźcie, które co jest ważne dla Was.

Podziel klasę na grupy 3–4 osobowe. Rozdaj uczniom karty pracy „Co jest w życiu ważne?” (materiał pomocniczy 3). Zadaniem uczniów jest wybrać (podkreślić) 5 najważniejszych według nich pozycji z listy (uczniowie mogą też dopisać własne propozycje). Po wykonaniu zadania poproś każdą grupę, by policzyła, ile podkreślili rzeczy materialnych, a ile niematerialnych. Zanotuj na tablicy wyniki każdej grupy, a następnie wspólnie podsumujcie wyniki dla całej klasy.

WSKAZÓWKI I PORADY

Po kilku minutach pracy zaproś grupy do krótkiego podzielenia się odpowiedziami.

WSKAZÓWKI I PORADY

Podsumuj:
Zobaczcie, ile rąk się unosiło. To pokazuje, że materializm i konsumpcjonizm nie są czymś, co dotyczy tylko innych. Wszyscy jesteśmy w jakimś stopniu narażeni na wpływy - reklam, mediów, znajomych. Ale najważniejsze to to zauważyć – i nauczyć się myśleć samodzielnie: Czy to naprawdę moja potrzeba, czy tylko presja z zewnątrz?

WSKAZÓWKI I PORADY

Podsumuj:
Zobaczcie, większość z Was wybrała rzeczy, których nie da się kupić – relacje, wartości, uczucia. To pokazuje coś bardzo ważnego: mimo że codziennie widzimy reklamy, które przekonują nas, że szczęście da się znaleźć w nowych butach, telefonach czy markowych ubraniach – w głębi serca wiemy, że to nie one są najważniejsze. W trakcie warsztatu przyglądaliście się reklamom i zauważyliście, że potrafią one wpływać na nasze emocje i decyzje. Poznaliście też pojęcia materializmu – czyli przekonania, że wartość człowieka zależy od tego, co posiada – oraz konsumpcjonizmu – czyli stylu życia, w którym ciągle chcemy mieć więcej i nowsze rzeczy. Dzisiaj pokazaliście, że potraficie spojrzeć na to krytycznie. Że nie wszystko, co modne albo reklamowane, jest warte naszej uwagi. Nina – ta, którą poznaliście na początku – mogłaby pójść w różne strony. Ale kiedy postawiła na to, jaka jest, a nie na to, co ma, okazało się, że właśnie to buduje jej prawdziwą wartość. Bo najważniejsze rzeczy w życiu – te, które dają poczucie sensu, szczęścia i bliskości – są nie do kupienia.

WSKAZÓWKI I PORADY

Podsumuj wypowiedzi uczniów:
Nina ma sporo rzeczy – gadżety, modne ubrania, sprzęty. Ale kiedy patrzymy na jej historię, to nie one sprawiają, że moglibyśmy ją polubić. Raczej to, że jest życzliwa, pomocna, potrafi rozładować napiętą atmosferę i pamięta, co kto lubi. To pokazuje, że to, co naprawdę nas przyciąga do drugiego człowieka, to nie jego rzeczy, ale sposób bycia, relacje, wartości.

WSKAZÓWKI I PORADY

Podsumuj:
Nina podjęła decyzję, że nie chce, żeby rzeczy ją definiowały. Ale inni nie zawsze to rozumieją - i czasem słowa, nawet rzucone bez złych intencji, mogą ją zranić. Dlatego warto być uważnym. Zamiast komentować czyjś wygląd albo rzeczy – spróbujmy zobaczyć człowieka, nie telefon czy markę na plecaku.

WSKAZÓWKI I PORADY

Przeczytaj albo opowiedz uczniom o Ninie: 

„Nina Finansiak ma 14 lat i mieszka w dużym mieście. Chodzi do ósmej klasy w szkole podstawowej. Lubi ubierać się modnie i dba o swój wygląd. W jej szafie można znaleźć kilka par sneakersów znanych marek, ulubione dżinsy z metką, którą widać z daleka, i kurtkę, którą kupiła razem z mamą po długim szukaniu w sklepach internetowych. Jej pokój jest urządzony w pastelowych kolorach, na półce stoją zapachowe świece, a na łóżku – poduszki z haftowanymi napisami. Ma też własne słuchawki z redukcją szumów, które zabiera do szkoły, i smartwatcha, którego używa do monitorowania snu i treningów. Jeździ na zajęcia z pilatesu, a w wakacje była na obozie językowym w Hiszpanii.
W szkole należy do samorządu uczniowskiego i prowadzi jego instagramowe konto. Umie montować wideo, potrafi przygotować prezentację z efektami specjalnymi, a raz nawet wygrała konkurs na najlepszy filmik. W wolnym czasie projektuje plakaty i naklejki – ma do tego tablet graficzny i specjalny pisak, który dostała w prezencie urodzinowym. 
Ma wielu znajomych – zarówno w szkole, jak i poza nią. Chętnie rozmawia z młodszymi uczniami, pomaga koleżankom w matematyce i często jest tą osobą, która jako pierwsza zada pytanie nauczycielowi, gdy coś nie jest jasne. Brała udział w zbiórce darów dla schroniska i zorganizowała w klasie wymianę książek. Kiedy ktoś zapomni zeszytu, pożycza bez problemu, a w stresujących sytuacjach potrafi rzucić żartem, który rozluźnia atmosferę. Organizuje kiermasze szkolne, udziela się w wolontariacie. W szkole mówią o niej, że "jest ogarnięta".
Nina ma młodszego brata, któremu pomaga w odrabianiu lekcji. W weekendy często spędza czas z rodziną – grają w planszówki albo chodzą na długie spacery. Czasem zamyka się w pokoju i rysuje przez kilka godzin albo czyta książki. 
Nie opowiada dużo o sobie, ale kiedy ktoś ją lepiej pozna, dowiaduje się, że Nina potrafi słuchać, pamięta, co kto lubi, i stara się być uprzejma – nawet jeśli nie zawsze się z kimś zgadza. Uwielbia rozmawiać z ludźmi – zna imiona wszystkich pracowników stołówki, często zagaduje bibliotekarkę o nowe książki. W jej towarzystwie łatwo poczuć się swobodnie, bo nie ocenia. Ma konto na Instagramie, ale zamiast selfie wrzuca tam zdjęcia swoich projektów albo relacje z akcji charytatywnych”.

Po przeczytaniu poproś, by uczniowie uzupełnili swoje listy, jeśli czegoś im nie zanotowali wcześniej.

WSKAZÓWKI I PORADY

Podsumuj: 
Zobaczcie, ile dobrych, ważnych rzeczy o sobie napisaliście – i ani razu nie padło nic o markach, gadżetach czy drogich rzeczach. To pokazuje, że nasza wartość to nie to, co mamy, tylko to, co wnosimy do świata i do relacji z innymi. I że naprawdę – wyjątkowość jest w każdym z nas.